DI TÍCH CHÙA ĐÀ HƯNG, XÃ HỒNG ĐỨC

HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƯƠNG

Hồng Đức là một xã nằm ở phía Tây Bắc của huyện Ninh Giang, cách trung tâm huyện khoảng 14 km, có diện tích tự nhiên là 593,26 ha; dân số gồm 7.400 nhân khẩu với 2.405 hộ. Riêng thôn Kim Húc có dân số 1892.   người, 649 hộ. Có vị trí địa lý khá thuận lợi, có đường tỉnh lộ 392, đường trục Bắc Nam liên kết huyết mạch giao thông giữa các huyện phía Nam của tinh Hải Dương và khu vực các tỉnh đồng bằng sông Hồng. Cùng với các tuyến đường liên xã, liên thôn được bê thông hóa. Tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động phát triển kinh tế và giao lưu văn hóa trong khu vực góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.

          Về cội nguồn mảnh đất và con người Hồng Đức.

Từ xa xưa vùng đất Hồng Đức còn là một bãi bồi hoang sơ do phù sa của hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình bồi đắp theo tương truyền vào thế kỷ thứ XIII, có một số người họ Trần, họ Nguyễn, họ Đoàn từ vùng núi phía bắc về sinh cơ lập nghiệp, sau đó các dòng họ Phạm, Phan, Lê, Đỗ cùng về đây làm ăn sinh sống.

Trải qua quá trình biến động và thăng trầm của lịch sử, các thôn và xã Hồng Đức đã nhiều lần thay đổi tên gọi và địa giới hành chính, thôn Tế Cầu trước đây gọi là Cầu Chay có 3 xóm là : xóm Đình, xóm Chùa, xóm Láng; Thôn Đồng Lạc trước đây có tên gọi là : trang Cúc Ních, trang Đồng Lịch, làng Xịch. Có 4 xóm là xóm Tây, xóm Đông, xóm Đình, xóm Năng; Thôn Kim Húc Trước đây gọi trại đồng Tái làng Dương Húc, làng Xóc có 4 xóm là xóm Đình, xóm Hàng, xóm Đá, xóm Xịch; Thôn Mai Động trước đây gọi là làng Mè , có 4 xóm là xóm xung, xóm Gia, xóm Chùa, xóm Lếch.

Xã Hồng Đức trước cách mạng tháng 8 năm 1945 là 4 làng, là 4 đơn vị hành chính độc lập , Xã Tế Cầu, xã Đồng Lạc, xã Mai Động thuộc tổng phùng xá huyện Ninh Giang, xã Kim Húc thuộc tổng hậu bổng huyện Gia Lộc, huyện Ninh Giang và Gia Lộc thuộc phủ Ninh Giang. Sau cách mạng tháng 8 năm 1945, Uỷ ban hàng chính tỉnh Hải Dương bỏ cấp tổng phủ hợp nhất một số xã thành xã mới xã Tế Cầu, xã Đồng Lạc, xã Mai Động lấy tên là Hồng Lạc thuộc huyện Ninh Giang sau khi thành lập xã mới các xã cũ gọi là thôn, xã Kim Húc vẫn giữ nguyên là một xã thuộc huyện Gia Lộc. Đên tháng 8 năm 1948, xã Hồng Đức sát nhập thành 4  thôn gồm: Kim Húc, Đồng Lạc, Tế Cầu và Mai Động cho đến ngày nay.

          * Về lịch sử chùa Đà Hưng

Trải qua thăng trầm của thời gian, có nhiều công trình di tích trên địa bàn thôn đã bị phá hủy, chỉ còn lại dấu tích. Nhưng Chùa Đà Hưng là một công trình lịch sử văn hóa, mang trên mình những dấu vết của thời gian vẫn còn hiện hữu đến ngày nay. Căn cứ vào quy mô, kiến trúc và hệ thống bia ký, câu đối, đại tự lưu giữ tại di tích, chùa Đà Hưng được khởi dựng từ khá sớm, có quy mô rộng lớn được trùng tu vào thời Lê và thời Nguyễn. Công trình hiện nay là kết quả của lần trùng tu vào năm Canh Tý (1900).

          Chùa Đà Hưng tọa lạc trên một khu đất cao ráo, thoáng rộng, xây bít đốc nối liền nhau tạo thành không gian thờ tự khép kín, mặt tiền quay về hướng Tây Nam. Với nhiều hạng mục công trình khác như nhà Tổ, nhà Mẫu, nhà khách và công trình phụ trợ. Phía trước, bên trái là ngôi đình làng to, lớn  là trung tâm sinh hoạt văn hóa của nhân dân trong thôn. Song do sự biến thiên của lịch sử, sự tàn phá của thiên nhiên, chiến tranh nên nhiều hạng mục của di tích đã bị hạ giải và diện tích đất cũng bị thu hẹp lại.

Hiện nay, di tích gồm có các công trình: Tam quan, Chùa chính, nhà Mẫu và các công trình phụ trợ. Chùa chính có kiến trúc kiểu chữ Đinh, gồm 3 gian Tiền đường và 3 gian Thượng điện.

          Tòa Tiền đường có chiều dài 8,7m; rộng 7,2m; xây theo kiểu bít đốc bổ trụ, móng, tường xây bằng gạch chỉ, mái lợp ngói mũi truyền thống, bờ nóc để trơn, hai đầu bờ nóc đắp đấu trụ vuông. Hệ thống cửa được làm theo kiểu bức bàn, gồm có 3 lối vừa đi, cửa chính và 2 cửa phụ ở 2 gian bên. Kết cấu bộ khung chịu lực được làm bằng chất liệu gỗ bao gồm các cột cái, cột quân, cột hiên và các xà, hoành, dui, mè..... tạo thành một bộ khung chịu lực chắc khỏe. Các cột của tòa Tiền đường được đặt lên các chân tảng đá hình tròn tạo thêm sự vững chắc cho tòa nhà, tránh bị lún nền và bảo vệ các cột gỗ không tiếp xúc với mặt đất để phòng ngừa mối mọt và ẩm thấp, tránh sự xâm hại của thiên nhiên để bảo vệ tốt cho kết cấu chịu lực của di tích.

          Các bộ vì chia gian được tạo kiểu “chồng rường, giá chiêng”, các con rường được đặt trên các đấu vuông thót đáy. Trên các thân con rường được trang trí đề tài lá lật, phần gối lên đấu khắc chìm chữ “Thọ” cách điệu. Các đầu dư chạm nổi hình tượng rồng, phần đuôi kéo dài sang vì nách đỡ hoành - biểu trưng cho ước vọng mưa thuận, gió hòa của nhân dân. Hệ thống bẩy hiên được đua rộng, để đỡ mái hiên. Hai mặt bên của bẩy chạm khắc đề tài “tủng, cúa, trúc, mai” và hình tượng “ chim muông” đan xen, hòa vào nhau tạo cảnh sinh hoạt rất đời thường nhưng vô cùng sống động, tinh tế.

          Tòa Thượng điện là không gian chiếm vị trí quan trọng, kép kín, tạo nên một không gian linh thiêng, là nơi bài trí nhiều tượng Phật và các đồ tế tự. Thượng điện có chiều dài 5,9m; rộng 4,8m gồm 3 vì kèo. Vì thứ nhất và thứ hai cùng có kiến trúc kiểu giá chiêng. Vì kèo thứ ba được thay thế bằng 1 thanh kẻ chuyền nối từ hai đầu cột quân đến thượng lương. Móng, tường xây bằng gạch chỉ, mái lợp ngói mũi.

            Chùa Đà Hưng là nơi thờ Phật theo thiền phái Đại Thừa, đây là thiền phái phổ biến ở miền Bắc Việt Nam. Với giáo lý của đức Phật bao hàm nguyên tắc: đạo đức tuyệt hảo, toàn thiện vô song và vị tha vô hạn. Đó là khuyên răn con người làm việc thiện, tránh xa điều ác, giúp đỡ để cùng nhau đến được bến bờ giác ngộ. Giáo lý của Đạo Phật đã được người Việt Nam tiếp biến một cách có chọn lọc, để thỏa mãn và đáp ứng nhu cầu cuộc sống, tích thiết thực, gần gũi với sinh hoạt thường ngày của cư dân nông nghiệp, với tấm lòng từ bi, hỷ xả, cứu độ chúng sinh. Nơi đây là trung tâm sinh hoạt tôn giáo của nhân dân thôn Kim Húc nói riêng và nhân dân xã Hồng Đức nói chung. Bên cạnh đó di tích còn là nơi giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa cho các thể hệ trẻ đương thời và những thế hệ mai sau nhằm hướng con người phát triển toàn diện cả về chân - thiện  - mỹ.

          Trong những năm kháng chiến, chùa Đà Hưng đã diễn ra một số sự kiện lịch sử quan trọng. Đó là tháng 3 năm 1940 di tích là địa điểm tổ chức thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của xã Kim Húc, hội nghị đã bầu đồng chí Nguyễn Đức Khoản làm Bí thư. Trong những năm 1946 - 1947, di tích là nơi tổ chức lớp “Bình dân học vụ” cho bà con nhân dân trong thôn. Trong những năm 1948 - 1949 là nơi bộ đội Quang Trung của huyện họp bàn tại căn hầm bí mật của di tích và là nơi cứu chữa thương binh sau những trận đánh của thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp.

Hiện nay di tích còn lưu giữ được khá nhiều tượng và bố trí thành 6 lớp tượng chính, thờ tại tòa Thượng điện như sau.

          Lớp thứ nhất gồm ba pho tượng Tam thế tượng trưng cho 3 thì: Quá khứ, Hiện tại và Tương lai ở tư thế tọa thiền trên đài sen.

          Lớp tượng thứ hai gồm pho tượng A Di Đà ngồi trên đài sen, thân hình cân đối, sống mũi cao, mắt nhắm, tai dài. Hai bên là tượng Quan Thế Âm Bồ Tát và Đại Thế Chí Bồ Tát.

          Lớp tượng thứ ba có tượng Phật Thích ca Mầu ni hay còn gọi là Thích ca Giáo chủ ở giữa, hai bên là tượng Ca Diếp và A Nan Đà, bên cạch tượng a Nan Đà là tượng Quan âm tống tử.

          Lớp tượng thứ tư gồm tượng Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn, bên trái là tượng Văn Thù, bên phải là tượng Phổ Hiền.

          Lớp tượng thứ năm gồm tượng Ngọc Hoàng, Nam Tào và Bắc Đẩu.

Lớp tượng thứ sáu là Tòa Cửu Long được tạo hình nghệ thuật thành nhiều lớp tượng thờ khá sinh động. Bên trái có tượng Di Lặc, bên phải là tượng Tuyết sơn.

          Ngoài ra, tại tòa Tiền đường còn có tượng Đức Thánh Trần, Đức Thánh Hiền, tượng Địa tạng. Tại nhà mẫu có hệ thống các tượng Mẫu, tượng Tổ và các bức đại tự, đôi câu đối ca ngợi đạo pháp và đức Phật làm tăng thêm sự tôn nghiêm, trang trọng. Chùa còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị, trong đó bức đại tự “Từ bi quảng đại” do toàn Hội Tín Bằng đồng lòng cung kính tiến dâng năm Canh Tý, niên hiệu Thành Thái (1900), chuông đồng được đúc năm Đinh Mùi, niên hiệu Duy Tân (1907), bát hương đá niên hiệu Kỷ Mùi (1919). v.v...

          Cũng như các ngôi chùa ở đồng bằng châu thổ sông Hồng, ngoài những ngày tuần tiết, chùa Đà Hưng có đầy đủ các lễ tết trong năm:

          - Ngày 15 tháng Giêng: Lễ thượng nguyên.

          - Ngày mùng 3 tháng 3: giỗ Mẫu. Vào ngày này, chùa mở hội lớn và có tổ chức tế lễ.

          - Ngày mùng 8 tháng 4: Lễ Phật đản.

          - Ngày 15 tháng 7: Lễ Vu lan báo hiếu.

          Hiện nay, chùa Đà Hưng vẫn tổ chức và duy trì các tục lễ thể hiện lòng thành kính. Đây là nét đẹp văn hoá tâm linh, tinh thần đoàn kết, hướng về cội nguồn, đồng thời cũng là một hình thức xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở của nhân dân địa phương.

Di tích chùa Đà Hưng được UBND tỉnh ra quyết định công nhận xếp hạng di tích cấp Tỉnh năm 2014./.